Przygotowanie dziecka do nauki pisania zaczynamy w grupie dzieci trzyletnich i kontynuujemy na coraz wyższym poziomie , wprowadzając nowe elementy w zakresie umiejętności i nawyków. Obniżenie sprawności manualnej ujawnia się w różnych formach działalności dziecka , a cechuje ją:
- niska precyzja ruchów dłoni i palców;
- zwolnienie lub przyśpieszenie tempa działania;
- prawidłowa precyzja przy wybitnie zwolnionych ruchach rąk.
Dzieci z niską sprawnością manualną nie potrafią dobrze rysować , lepić , wycinać , majsterkować , a nawet wykonywać czynności samoobsługowych. Gdy niska sprawność manualna pogłębiona jest słabą koordynacją wzrokowo-ruchową , dziecko poza nieładnym , nieczytelnym pismem będzie miało trudności z utrzymaniem się w liniach , z zachowaniem odległości między wyrazami. Dzieci te nieprawidłowo trzymają ołówek bądź kredkę. Ich rysunki charakteryzują się uproszczoną formą i niskim poziomem graficznym. Należy pamiętać , że zajęcia poprawiające sprawność rąk powinny być prowadzone systematycznie, równolegle z zajęciami usprawniającymi analizę i syntezę wzrokową i słuchową. Poprawienie sprawności manualnej jest możliwe tylko poprzez wykonywanie ruchów przedmiotowo-narzędziowych. Do tego typu działań zalicza się: wydzieranie, wycinanie, naklejanie, rysowanie, malowanie oraz prace konstrukcyjne, które angażują drobne ruchy palców. Są to zajęcia chętnie wykonywane przez dzieci, a tym samym sprzyjające kształtowaniu ruchów dowolnych, celowych. Dzieci w przedszkolu nie piszą , dlatego przygotowanie do pisania opiera się na materiale nieliterowym. Powinno ono mieć miejsce w zabawach - głównie konstrukcyjnych i plastycznych.
Zabawy i ćwiczenia doskonalące sprawność manualną:
- Ćwiczenia rozmachowe rozluźniające napięcie mięśni ramienia i przedramienia,
- Ćwiczenia manualne,
- Ćwiczenia graficzne.
Dobór ćwiczeń uzależniony jest od stopnia obniżenia sprawności manualnej. Można stosować kolejno ćwiczenia rozmachowe, manualne i graficzne, bądź też któryś etap pominąć. W przypadku dużych opóźnień rozwoju sprawności manualnej pracę z dzieckiem należy rozpocząć od ćwiczeń ogólnej sprawności ruchowej.
Ćwiczenia rozmachowe- malowanie farbami
Cele: rozluźnianie napięcia mięśni ramienia i przedramienia , wyzwalanie ruchów płynnych , powolnych . Uwagi: Do malowania używamy dużych arkuszy papieru , aby dzieci mogły wykonywać szerokie ruchy ramienia i przedramienia. Pędzle powinny być grube i niezbyt miękkie. Prace wykonujemy na arkuszach przypiętych do tablicy lub leżących na podłodze .
Ćwiczenia manualne Cele: wyrabianie elastyczności działania rąk , ramion , barków , usprawnianie małych ruchów rąk :dłoni , nadgarstka i palców , koordynacji ruchów rąk ze wzrokiem. Zajęcia doskonalące sprawność rąk i umiejętność odtwarzania różnorodnych form i kształtów:
- lepienie z plasteliny , gliny ,piasku , masy solnej czy papierowej,
- wycinanie różnych prostych kształtów,
- rysowanie,
- układanie,
- wycinanie,
- wydzieranie,
- stemplowanie,
- kalkowanie,
- konstruowanie.
Ćwiczenia graficzne Ćwiczenia graficzne są ostatnim etapem przygotowania dziecka do pisania . Pracę należy rozpocząć od wzorów łatwych stopniowo przechodząc do coraz trudniejszych. Przed rozpoczęciem pisania wzorów wykonywanych po raz pierwszy podaje się dzieciom instrukcje , jak trzeba je wykonać . Jeśli to nie wystarcza wówczas niezbędne jest ułożenie ręki dziecka do odpowiedniego ruchu i wykonanie nią kilkakrotnie tego wzoru . Dopiero po tym biernym ruchu dziecko może samo wykonywać ruch poprawnie . Ćwiczenia graficzne przewidziane są nie tylko dla dzieci z zaburzeniami manualnymi , ale także dla dzieci nie mających żadnych zaburzeń . Ze względu na ich duże znaczenie dla przyszłej nauki pisania stanowić powinny fragmenty w różnych działaniach programowych Na szczególną uwagę ze względu na interesujący mnie problem sprawności manualnej, zasługuje koordynacja wzrokowo-ruchowa, synteza i analiza wzrokowa. Umiejętności te są potrzebne w toku wykonywania przez dziecko różnorodnych czynności, szczególnie w czasie nauki pisania (w procesie pisania zaangażowane są spostrzeżenia wzrokowe i kinestetyczno-ruchowe dziecka). Poziom koordynacji wzrokowo-ruchowej ma znaczenie w procesie pisania zarówno dla różnicowania graficznych kształtów liter, jak również ich zapamiętywania. Koordynacja wzrokowo-ruchowa nie jest umiejętnością wrodzoną. Rozwija się i doskonali poprzez systematyczne ćwiczenia .Przykładowe ćwiczenia:
- nawlekanie koralików na nitkę,
- gra na instrumentach perkusyjnych,
- rzucanie i chwytanie piłki,
- rzucanie woreczka do celu,
- łączenie linią ciągła wykropkowanych konturów,
- rysowanie linii ciągłej w ograniczonym polu,
- wycinanie,
- tańce i zabawy ruchowe,
- czynności samoobsługowe( zapinanie i odpinanie guzików , ubieranie i rozbieranie się , sznurowanie butów).
PRZYKŁADOWY SCENARIUSZ ROZWIJANIA SPRAWNOŚCI MANUALNEJ
Temat:Jesienny liść-malowanie farbami plakatowymi.
Cel:rozwijanie sprawności manualnej i inwencji twórczej , koordynacji wzrokowo-ruchowej.
Materiały: kartka z konturem liścia , jesienne liście ,farby plakatowe , gruby pędzel , nagranie magnetofonowe do zabawy ruchowej.
Przebieg:
- Ukladanie obrazka z części –liść.
- Oglądanie jesiennych liści , zwrócenie uwagi na ich kolorystykę.
- Ułożenie z najpiękniejszych liści bukietu w wazonie.
- "Wietrzyk i listki"- zabawa ruchowa.
- Malowanie liścia barwami jesieni.
- Podsumowanie i pochwała za poprawnie wykonane zadanie.
- Technika twórczego myślenia. "Lista atrybutów" - dzieci podają cechy listka: listek jest- (jaki?) jest delikatny , kolorowy , mały itp.
Literatura:
- J.Czajkowska , K.Herda: Zajęcia korekcyjno – kompensacyjne w szkole. Warszawa 1996 , WSiP.
- M.Bogdanowicz: Metoda dobrego startu . Warszawa 1989 , WSiP.
- M.Bogdanowicz: Trudności w pisaniu u dzieci . Gdańsk 1984 , UG .
- T.Gąsowska , Z. Pietrzak-Stąpkowska : Praca wyrównawcza z dziećmi mającymi trudności w czytaniu i pisaniu cz.II . Warszawa 1978 , WSiP .
- H.Nartowska : Opóźnienia i dysharmonie rozwoju dziecka . Warszawa 1980 WSiP .
- B.Sawa : Jeżeli dziecko źle czyta i pisze , Warszawa 1996 . WSiP.
- E. Waszkiewicz : Stymulacja psychomotoryczna rozwoju dzieci 6-8 letnich . Warszawa 1991 ,WSiP .
- E. Waszkiewicz : Zestaw ćwiczeń do zajęć korekcyjno-kompensacyjnych . Warszawa 1994.
- E. Waszkiewicz : Pracuję z sześciolatkiem .Warszawa 1996 , WSiP .
- B. Zakrzewska : Reedukacja dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu. Warszawa 1976 , WSiP .
Opracowała: mgr Anna Fadrowska Przedszkole Miejskie Nr 1 w Grajewie
|